| |
"Apollon", december 1999
Toen Senator Edward Kennedy na Chappaquiddick in 1969 zijn hoop
op het Presidentschap zag instorten, vroeg hij zich af of er een
vloek rustte op zijn familie. In de loop der jaren hebben heel
veel mensen diezelfde vraag gesteld. De geschiedenis van deze uitzonderlijke
clan roept inderdaad de vraag op of de leden niet worden achtervolgd
door een of ander noodlot. Sinds de dood van John F. Kennedy Jr.
In juli 1999 zijn de veronderstellingen weer niet van de lucht.
Waarom komen de mannelijke Kennedys op zo'n schokkende manier om
het leven? Over de drugs gerelateerde ziekenhuisopnames, bittere
scheidingen en andere menselijke puinhopen hebben we het niet eens.
Die zijn wellicht niet zo sensationeel, maar wel tragisch voor
de betrokkenen.  Geen
enkele generatie van deze machtige familie blijft gespaard. De
horoscopen van de Kennedys zijn natuurlijk van alle kanten bekeken
door astrologen. Wie ze bestudeert, herkent in elke individuele
geboortetekening factoren die een bepaalde tragiek in dat specifieke
leven kunnen aangeven. Toch lijkt er in de familie sprake te zijn
van een reeks drama's die op wonderlijke wijze samenhangen. Kunnen
wij ze astrologisch verbinden? Werken ze op psychologisch niveau?
Hebben we hier te maken met een soort Griekse familietragedie?
Een onevenwichtige familie, geobsedeerd door ambitie, raakt betrokken
bij machtsposities en corruptie. Dat leidt op een gegeven moment
tot gevaar en wellicht tot een gewelddadige dood. Het resultaat
van een fatale, maar menselijke mix van ingrediënten? Toeval?
Of is het, zoals Ian Fleming zou zeggen, "vijandelijke samenzwering"?
Als dat zo is, wie, wat en waar is de vijand?
Het woord "vloek" roept associaties op met hekserij,
zwarte magie, boeken van Dan Brown en B-films over gereanimeerde
Egyptische mummies. Het is een woord dat we, heel begrijpelijk,
tegenwoordig liever niet gebruiken. De “vervloekte Kennedy's” roept
al gauw een glimlach op. Maar de klassieke mythologie, waarmee
de westerse cultuur en psychologie zijn gelardeerd, nam het gegeven
van een vervloekte familie heel serieus, zonder associaties met
heksen of kwalijke occulte rituelen. Het Engelse woord "curse" klinkt
obscuur, maar mijn etymologisch woordenboek stelt dat het afgeleid
is van een Angelsaksisch woord dat "woede" betekent.
Het eerste voorbeeld van het woord duikt op in de 11e eeuw: Goddes
curs, de woede van God. Een vloek is blijkbaar een verschijnsel
dat werd opgelegd door een kwade geest, als antwoord op menselijk
onrecht. Ze heeft wortels in het verleden en beïnvloedt de
toekomst. De meeste van ons denken niet dat onze families "vervloekt" zijn,
wat voor moeilijkheden we met en door hen ook doormaken. In sommige
families zien we duidelijk terugkerende patronen, maar dat kan
net zo goed betrekking hebben op gulle gaven en een gelukkig gesternte
als op pech en ziektebeelden. Toch zijn er families die meer tragedies
voor hun kiezen krijgen dan gemiddeld, ook al zijn die minder spectaculair
dan die van de Kennedy's. Stukgelopen huwelijken, alcoholisme en
drugsverslaving, zelfmoord, faillissement en akelige ziektes achtervolgen
vele families soms generaties lang. Dit soort confronterende ontwikkelingen
kunnen heel hardnekkig blijven voorkomen en veel overeenkomsten
vertonen. Lynn Bell laat in haar uitstekende boek, Planetary Threads,
zien hoe bepaalde ervaringen en een specifieke gedragslijn opgeslagen
liggen in de familiepsyche. Deze kunnen onbewust de handelwijze
van meerdere generaties domineren. Soms komen ze naar boven op
exact de leeftijd dat ook de voorouders in een drama verwikkeld
raakten. Familietherapeuten benoemen zoiets als "het herhalingsyndroom".
Astrologen werken met de cycli van transits en progressies en kunnen
het soms heel nauwkeurig in kaart brengen, maar vaak is de betekenis
minder helder.
Een belangrijke vraag voor astrologen is of de kans op familietragedies
in de horoscoop zichtbaar is. Valt er iets tegen te doen, zodat
het gevaar voor herhaling afneemt? Nemen we de kans op een destructieve,
psychologische erfenis serieus, dan moeten we de consequenties
voor astrologische voorspellingen overzien. In de mythologie vergt
een familievloek een bepaalde interpretatie, anders zal de toorn
ook de volgende generaties achtervolgen. In deze context hangt
de toekomst van een individu niet alleen samen met bewuste keuzes
of het potentieel dat de geboortetekening aangeeft. Ook iets uit
het verleden dat diep weggestopt zit, is van invloed op toekomstige
keuzes en gevolgen.  Met
andere woorden: door de familievloek zijn we geneigd planeetstanden
in onze individuele charts op specifieke manieren uit te werken,
die niet helemaal bij onze aanleg passen. Ons persoonlijke patroon
van planeten, tekens en aspecten, dat zo uniek is en vol potentieel
voor het individu, blijkt een instrument te zijn voor een enorm,
oud en ellendig collectief demon. John F. Kennedy kreeg vele waarschuwingen,
voordat hij in november 1963 naar Dallas vertrok. Ook van diverse
astrologen, die niet gerust waren op de configuraties die in zijn
horoscoop werden geactiveerd. Hij koos ervoor de waarschuwingen
te negeren. John F. Kennedy Jr. werd voor zijn fatale vlucht in
juli 1999 gewaarschuwd om onder zulke slechte weersomstandigheden
niet te vertrekken. Vooral omdat hij onervaren was en gewond aan
zijn voet. Hij koos ervoor de waarschuwing te negeren. Misschien
is "koos" niet het juiste woord? Verderop zal ik kort
John Kennedy's chart en die van Joseph P. Kennedy Sr., Robert Kennedy
en John F. Kennedy Jr. bespreken. Eerst wil ik dieper ingaan op
wat de Grieken mogelijk bedoelden met de familievloek en waarom
dit in psychologische zin en als lotsbestemming binnen een familie
belangrijk kan zijn voor ons.
De familievloek in de Griekse mythologie
In de Griekse mythologie wordt de familievloek voorgesteld als
een straf van een kwade god. Een verwensing, uitgeroepen over de
nakomelingen van het individu dat die godheid had beledigd. De
vloek of straf is ook nauw verbonden met Apollo's orakel. De meeste
familievloeken in de mythologie hebben met een of ander familielid
te maken dat het orakel om hulp vraagt of een blik in de toekomst
wil werpen. De vloek lijkt een lotsbestemming. Een erfenis uit
het verleden, die zicht geeft op wat in het verschiet ligt. Ze
heeft de macht om potentiële, individuele ontwikkelingen te
overschaduwen, waardoor de persoon niet meer dan een instrument
lijkt voor het voortbestaan van de vloek. Slechts door de taal
van het orakel te doorgronden, het oordeel van het lot te accepteren
en te boeten volgens de wil van de goden, kan de vloek worden opgeheven
of geneutraliseerd. De personages in de Griekse tragedies begrepen
en accepteerden het orakel niet en voldeden kennelijk niet aan
de vereiste boetedoening. De personages waren zich ofwel niet bewust
van de vloek, of beschouwden zichzelf als een uitzondering. Zij
ondergingen een lot dat was opgelegd, maar ook zelfverkozen: overgeërfde
gevolgen verbonden zich met actuele keuzes en leidden zo tot een
voorbestemde toekomst.
Zo is er in de mythologie een voorbeeld van een vloek die rustte
op het koningshuis van Thebe. Het begon allemaal met Koning Laios
die Apollo en Artemis, de beschermgoden van kinderen, diep kwetste
door een nobele jongeman, de zoon van zijn vriend, te misbruiken.Laios
wordt door het orakel van de gegriefde goden gewaarschuwd. Mocht
hij zelf een zoon krijgen, dan zou hij door toedoen van deze zoon
zijn eigen dood in de ogen kijken. De woedende goden staan klaar
om te straffen, maar bieden tegelijkertijd de mogelijkheid boete
te doen middels die straf. Elk mens sterft hoe dan ook en gezien
de aard van de misdaad van Laios lijkt de boetedoening rechtvaardig.
Maar Laios accepteert de veroordeling niet. Hij ziet het orakel
eerder als een hint, dan als een kans om te boeten. Hij probeert
de straf te ontwijken door niet langer gemeenschap met zijn vrouw
te hebben. De schande maakt hem achterbaks en hij vertelt haar
de reden niet van zijn plotselinge afkeer in het huwelijksbed.
Iokaste’s vrouwelijke trots is gekrenkt omdat zij de ware
reden niet kent. Wanneer hij dronken is verleidt zij hem. Zij raakt
zwanger en na de geboorte probeert Laios het orakel wederom te
misleiden door de pasgeboren baby op een heuvel achter te laten
om te sterven.
Dat kind werd bekend als Oedipus. Zijn naam betekent gezwollen
voet omdat zijn vader,
die hem wilde laten sterven door ontbering, zijn voetjes aan de
grond had vastgenageld. Oedipus wordt gered door een vriendelijke
herder en blijft leven. Hij groeit op in de waan dat hij de zoon
is van de Koning en Koningin van Korinthië. Hij raadpleegt,
net als zijn vader, Apollo's orakel en verneemt dat hij zijn vaders
moordenaar zal zijn en zijn moeders man. Laios' kans op boetedoening
is verkeken.Hij heeft de toorn van de goden versterkt door zijn
misdaden te vergroten, waardoor de vloek ontaardt in een onontkoombaar
schrikbeeld. Ook Oedipus probeert het orakel te ontlopen. Hij vlucht
uit Korinthië, recht in de armen van zijn lot – een
lot dat onvermijdelijk is en zelf gestuurd.Hier zien we een sterke
mix van hybris (een arrogante poging om de goden te bedriegen),
erfelijk karakter (hij vermoordt Laios op straat in een woedeaanval
omdat de vreemde oude man hem in de weg staat en schoffeert), heldhaftigheid
(dapper trotseert hij de Sfinx en doorbreekt hij de vloek die op
Thebe rust, waardoor hij als beloning zowel het koningschap als
zijn onbekende moeder krijgt toegewezen) en de oprechte wens om
een goed mens te zijn. Maar ook de vreselijke boetedoening van
Oedipus heft de vloek niet op. Nadat hij zichzelf verblindt en
als een verschoppeling sterft, gaat de vloek over op zijn kinderen.
Pas wanneer het laatste lid van het Koningshuis van Thebe sterft,
is de vloek eindelijk uitgewerkt. Deze mythologische familievererving
is schokkend in zijn aanhoudende driestheid. Maar we zien dat individuele
keuzes en individueel bewustzijn net zo essentieel zijn voor het
verloop van dingen, als de goddelijke invloed en de plaag uit het
verleden.
Bepaalde consequente kenmerken doemen op in elke mythe rond een
vervloekte familie. Zij vormen als het ware de criteria voor de
definitie van een familievloek. Deze thematiek helpt ons de psychologie
te begrijpen die er achter schuilt.
- Het individu dat de vloek als eerste oproept
is altijd van koninklijke bloede, stamt af van een god en is
gezegend of wordt begunstigd door een god. Hij of zij is nooit
middelmatig, maar bezit een speciaal goddelijk talent. De toorn
van de goden heeft daarom te maken met de schending van een godsgeschenk
of privilege en niet met simpele, menselijke ongehoorzaamheid.
De vloek is dus niet als doem begonnen, maar als positief en
creatief potentieel dat werd misbruikt of ontaardde door arrogantie,
hebzucht of wreedheid. Omdat een godsgeschenk symbolisch is voor
goddelijke natuur in menselijke vorm, laat de vloek in wezen
het tegengestelde van goddelijk innerlijk zien; misbruik van
een karakteristiek van iemands eigen ziel.
- Het
individu is besmet door hybris, hoogmoed, of gebrek aan ontzag
voor aardse grenzen en de voorwaarden en eisen van een door goden
opgelegd leven. De hybrisgedachte is een bijzondere, dodelijke
vorm van arrogantie. Het bevat weliswaar elementen van moed en
heldhaftigheid, maar ontkent toch een diep, religieus besef dat
nederig de gaven en gunsten van het leven aanvaardt.
- De vloek is meestal gekoppeld aan misbruik
van kinderen. Dat moeten we symbolisch beschouwen als misbruik
van creatieve talenten, al geldt het soms letterlijk. Iedere
socioloog en sociaal werker weet dat kindermisbruik binnen families
generaties lang doorwerkt. In de mythe misbruikte Laios een jongeling
en versterkte vervolgens de vloek door zijn eigen zoon in levensgevaar
te brengen. Tantalus snijdt, in de mythe van de vloek van het
Koningshuis van Artreus,zijn zoon aan stukken en voert hem aan
de goden om ze uit te testen. Zijn zonen Artreus en Thyestes
brengen op hun beurt de ondergang van hun eigen kinderen teweeg
uit wraak naar elkaar. Agamemnon, de zoon van Artreus, richtte
vervolgens zijn dochter ten gronde om triomfen te kunnen boeken
in de Trojaanse Oorlog. Elke volgende generatie binnen deze gekwelde
familie heeft in een of andere vorm te maken met harteloze verwondingen
of de ondergang van een kind of jong mens.
- De familieleden op wie de vloek overgaat
versterken deze door hun eigen hybrisgedachte. Elke generatie
krijgt de kans om de vloek op te heffen door de straf te ondergaan.
Maar elke generatie faalt omdat een individu het niet kan weerstaan
zich te wentelen in hebzucht, woede of persoonlijke wraakzucht.
De vloek wordt daardoor krachtiger en grootschaliger. Wat werkelijk
wordt overgedragen is een bepaalde kijk die het individu niet
wil opgeven of veranderen. Het gevolg is blind zelfbeklag, instinctieve
reacties en weigeren om de noodzakelijke opofferingen op te brengen
of eigen grenzen te stellen, ondanks waarschuwingen van de goden.
Het is in feite zelfzuchtigheid boven echte eigen belangen stellen
zodra het menens wordt.
- Het
orakel waarschuwt de verantwoordelijke of de erfgenaam van de
vloek altijd voor de gevolgen, maar de voorwaarden van het orakel
worden bewust niet begrepen, of men doet verwoede pogingen de
voorspelling te omzeilen. Pogingen om het orakel te misleiden
zorgen er paradoxaal genoeg voor dat het orakel juist uitkomt.
Wanneer ik overgeërfde psychologische
patronen vanuit een mythologisch perspectief bekijk, wijt ik
de terugkerende ellende die families zo vaak teisteren niet letterlijk
aan bovennatuurlijke invloeden. Ik denk liever in symbolen. Het
bovengenoemde rijtje kenmerken suggereert dat de familievloek
zich uit in psychologisch voorgeprogrammeerde gedragspatronen.
Het vereist bewustzijn en innerlijke strijd vóór
enige transformatie kan plaatsvinden. We erven niet alleen genetische
blauwdrukken van onze voorouders, maar ook een bepaalde, diep
ingesleten, emotionele en mentale optiek. Misschien erven we
ook bepaalde complexen; eigen "verhalen" of archetypische
eigenschappen die bepaalde gaven of talenten vertegenwoordigen
en die zeker niet kwaadaardig hoeven zijn. Deze ingebakken familieoptiek
en archetypische patronen zijn goed op te sporen in een horoscoop.
We zien hun contouren in de aanduiders van de ouders in een horoscooptekening
en in terugkerende tekens, planeetaspecten en plaatsingen in
de huizen, iets wat veel voorkomt binnen families. Deze patronen
suggereren op zichzelf geen "vloek", maar in de geboortehoroscoop
kan alles een vloek worden wanneer potentieel destructief ontwikkelt,
of als een drijfveer generaties lang wordt onderdrukt. Het is
niet duidelijk hoe we deze eigenschappen erven. Toegewijde genetici
zouden zeggen dat het menselijk karakter, net als het menselijk
lichaam, een kwestie is van DNA. Zit er alcoholisme of depressiviteit
in de familie, dan hebben wij een goede kans om verslaafd of
depressief te worden, omdat het in de genen zit. Aan de andere
kant veronderstelt archetypische psychologie dat de realiteit
wordt beïnvloed door onbewuste kanten die verbonden zijn
met collectieve dimensies waarvan ieder individu deel is. Misschien
ligt de waarheid in het midden. Op welke processen het erfgoed
ook druk uitoefent, fysiek, psychisch of beide, iets lijkt aan
volgende generaties te worden doorgegeven in antwoord op herhaaldelijk
overtreden van een of andere natuurwet. Dat “iets” lijkt
een eigen moraal te hebben, of we die ethiek nu aan een god toeschrijven,
aan de psyche, het Zelf, instinct, de natuur of het leven zelf.
De vloek van de Kennedy's
Een kort overzicht van de tragedies die de
Kennedy's troffen helpt ons zien hoe opvallend de ellende van deze
familie aansluit bij de criteria voor de Griekse familievloek.
De stamvader van de familie, Joseph P. Kennedy, verwierf in de
jaren twintig en dertig een positie van enorme macht en rijkdom,
grotendeels door bedrog en andere dubieuze praktijken. Glenn Richter
oppert in een artikel na de dood van John F. Kennedy Jr., dat de
Kennedy vloek simpelweg arrogantie is, iets wat door elke generatie
consequent werd gedemonstreerd. Zijn mening over Joe Kennedy is
vernietigend: “...Daarvoor was slechts wat hulp van zijn
goede vriend FDR nodig en veel lef, maar daaraan ontbrak het Papa
Joe niet.  Hoe
kan hij anders samenzweren met schurken en toch met opgeheven hoofd
in de high society rondwandelen? Hoe kan hij anders harteloos ronddolen
met sexy filmdiva’s terwijl zijn vrouw thuis aan de lopende
band meer Kennedy's baart? Papa Joe was niet bepaald een aardige
jongen.” Hier zien we het getalenteerde individu uit de Griekse
mythologie, door de goden gezegend met een boeiende mix van moed,
vastberadenheid, charme en politiek genie. Maar “Papa Joe” was
duidelijk besmet met hybris in de beste zin van het Griekse woord.
Zijn oudste dochter Rosemary, geboren in 1918, was een vrolijk,
goedgemutst kind. Ze was echter licht achterlijk en een bron van
enorm sociaal ongemak voor haar vader. Hij kon blijkbaar niet blij
zijn met wat hij had en haar accepteren zoals zij was. Hij gaf
in 1941,toen zij drieëntwintig jaar oud was, opdracht voor
een hersenoperatie. De operatie mislukte jammerlijk. Het eens zo
tevreden en vriendelijke meisje raakte ernstig gehandicapt en werd
door haar vader, die zich voor haar schaamde, voor de rest van
haar leven in een inrichting gestopt. De goden uit de Griekse mythologie
leken zich niet zo te bekommeren om onbeduidende misstappen als
bedrog en overspel. Zij mochten zich per slot graag zelf daaraan
overgeven. Maar wanneer dit personages in een Griekse tragedie
zouden zijn, zouden wij onomwonden te horen krijgen dat Joe Kennedy
door de ondergang van zijn dochter iets in beweging had gezet dat
vreselijke consequenties zou hebben voor de volgende generaties.
Waarschijnlijk net zo destructief was zijn obsessieve ambitie een
zoon voort te brengen die President zou worden. Heel subtiel is
ook dat een vorm van kindermisbruik. Zijn kinderen kregen geen
enkele kans om zichzelf te worden. Hoogdravende ambitie verzekerde,
reeds lang voor Joe Kennedy werd geboren, dat de unieke aanleg
van elk individu werd verzwolgen door de familiedoem. Ik beweer
niet te weten of de kosmos er werkelijk zo’n ernstige moraal
op na houdt als de Grieken geloofden. In de context van onze simplistische
en hoogst gepersonifieerde christelijke moraal, lijkt de Griekse
kijk op de wereld schokkend onpersoonlijk. Maar bekijken we de
lijst met thema’s over de familievloek hierboven, dan is
het duidelijk dat Joe Kennedy trouw beantwoordde aan criteria 1,
2 en 3.
Betekent dit daadwerkelijk dat door zijn “zonden” de
volgende generaties onvermijdelijk werden gestraft? Dat wil ik
niet suggereren, want ik geloof ook niet dat het leven zo simpel
is. De wereld wemelt van de extreem nare figuren, die lang en destructief
leven en geheel zelfvoldaan sterven in hun eigen bed. Dat terwijl
vele goede, beschaafde mensen vreselijke ervaringen moeten doormaken
die zij noch hun voorouders hebben verdiend. Niet alle tragedies
zijn onderdeel van een zich herhalend voorouderlijk patroon. Maar
wanneer dat wel zo is, moeten we alert zijn en er aandacht aan
besteden. Laten we criterium nr. 4 niet vergeten en in het kort
de keten van drama’s die de Kennedy's heeft getroffen beschouwen.
Dit korte overzicht bevat geen onderwerpen zoals scheidingen, overspel,
alcoholisme en ander familiair tijdverdrijf. Die zijn te algemeen
om het stempel tragedie te verdienen, al zullen de individuen die
het ondergaan daar anders over denken.
- Joseph P. Kennedy Jr, Joe’s oudste
zoon, de grote hoop van zijn vader voor het Amerikaanse presidentschap
sterft na een vliegtuigongeluk in 1944, hij werd 29 jaar.
- Kathleen Kennedy, Joe’s tweede dochter,
sterft in een vliegtuigongeluk in 1948, zij werd 28 jaar.
- John F. Kennedy, 35e President van Amerika
wordt in Dallas vermoord in november 1963, hij werd 46 jaar.
- John F. Kennedy's zoon, Patrick Bouvier
Kennedy werd te vroeg geboren en sterft drie maanden voor de
moord op zijn vader.
- Robert F. (Bobby) Kennedy, Joe’s
derde zoon, wordt vermoord in juni 1968, hij werd 42 jaar.
- Edward M. (Ted) Kennedy, Joe’s jongste
zoon rijdt met zijn auto van een brug af na een feestje op
Chappaquiddick Island in juli 1969. Zijn assistente, Mary Jo
Kopechne verdrinkt in die auto. Zijn politieke carrière
overleeft de vermoedens rond het incident niet.
- Bobby Kennedy's zoon Joseph is in 1973
betrokken bij een auto-ongeluk waarbij een vrouwelijke passagier
verlamd raakt voor het leven.
- Ted Kennedy's zoon, Edward Jr. moet in
1973 zijn been laten amputeren wegens kanker.
- Bobby Kennedy's zoon David sterft in 1984
na een overdosis.
- Ted Kennedy's zoon Patrick wordt in 1986
opgenomen in verband met een cocaïneverslaving.
- Ted Kennedy's neef, William Kennedy Smith,
wordt in 1991 beschuldigd van verkrachting.
- Bobby Kennedy's zoon Michael verongelukt
tijdens een skiongeluk in december 1997, hij werd 39.
- John F. Kennedy's enige overgebleven zoon,
JFK Jr., sterft na een vliegtuigongeluk in juli 1999 (exact
dertig jaar na Chappaquiddick) op achtendertigjarige leeftijd.
Ondanks het feit dat er
heel veel Kennedy's zijn en dat daarom statistisch gezien hun
kans op een waslijst tragedies zoals deze groter is, hebben
de mannen in deze familie toch meer te leiden onder catastrofes
en een vroegtijdige dood dan gemiddeld. Zouden al deze mensen
besmet zijn met criterium nr. 4, hybris, verzet om de overgeërfde
arrogante of destructieve houding, die deel is van hun psychologische
erfgoed, te veranderen? Daar kunnen we vanuit gaan bij enkelen,
zo niet allemaal. Zelfs JFK Jr., die het politieke voetlicht
ontweek en naar verluid een aardig en relatief onschuldig mens
was, stond erop met zijn vliegtuig te vertrekken, ondanks een
gebroken voet en onder weersomstandigheden die zelfs een ervaren
piloot hadden afgeschrikt.  Het
is niet nodig om uit te wijden over het wereldje waarin John
F. Kennedy en Bobby Kennedy zich bewogen. Er hoeft geen sprake
te zijn van een familievloek wanneer leden van de Maffia mensen
neerschieten omdat zij worden dwarsgezeten. Mogelijk doen leden
van het Amerikaanse leger, de FBI en de CIA dat ook. Ambitie,
macht en grote rijkdom kan een eigen soort vloek oproepen.
We hoeven geen duister familiedemon voor te stellen om te begrijpen
waarom cocaïneverslaving of alcoholisme een lid van deze
familie treft. Op zichzelf is elke tragedie te verklaren door
puur menselijke omstandigheden. Maar alles bij elkaar laat
de reeks drama’s toch een verontrustend plaatje zien.
De horoscopen
Als ik een horoscoop moet analyseren op sporen van een mogelijke
familievloek, zou ik allereerst de planeten beoordelen in huizen
die met erfgoed uit het verleden te maken hebben. We hebben nauwelijks
inzicht in de complexiteit van de grote matrix waaruit we voortkomen.
We geven toe aan onbewuste impulsen en gewoontepatronen die maar
gedeeltelijk bij ons eigen karakter passen. Verborgen gevoelens
die de sfeer in onze jeugd hebben gekleurd komen waarschijnlijk
voort uit familiecomplexen. Het zijn de bepalende patronen die
deel uitmaken van het erfgoed van onze voorouders. Mijn analytische
werk heeft me geleerd dat niets zo krachtig is als een familiegeheim
dat generaties lang in het donker heeft gesmeuld. Frustratie en
woede bouwen zich op naargelang de verbetenheid waarmee ze uit
het bewustzijn worden geweerd. Familiegeesten verschijnen dan wellicht
niet in de vorm van Oom Fred die spreekt via een medium, maar ze
zijn echt en heel krachtig en kunnen ons voortdurend achtervolgen,
net als de Furies dat bij Orestes deden. Astrologisch gezien geven
planeten in het 4e, 8e en 12e huis energieën, patronen en
kwaliteiten aan die we hebben geërfd, maar waarvoor individueel
bewustzijn nodig is om hun meest positieve uitwerking te ontdekken.
Onbewust sluimerend kunnen zij een destructieve invloed aanwakkeren.
Het individu wordt tot dwanggedrag gedreven, wat resulteert in
gebeurtenissen die “noodlottig” lijken. De aanduiders
van de ouders – planeten die in het 10e of 4e huis staan
of conjunct het MC of IC vanuit het 9e of 3e – zijn ook belangrijk
om het erfgoed van een familie te begrijpen. Ik hecht ook veel
belang aan de positie van Pluto in een horoscoop, met name Pluto
op een van de hoeken, geplaatst in het 4e, 8e of 12e huis of in
sterk aspect met de Zon of Maan. Deze planeet lijkt de “natuurwetten” te
weerspiegelen waarvoor de Grieken zo’n eerbied en respect
hadden. Een soort instinctieve, natuurlijke rechtvaardigheid die
de overleving en evolutie van onze soort, de groep en de creatieve
familiegeest dient. Heeft een familievloek te maken met de schending
van een natuurwet door vroegere generaties, dan kunnen we verwachten
dat Pluto sterk staat in de horoscoop. Deze planeet stimuleert
het individu om de erfenis uit het verleden, die moet worden hersteld,
onder ogen te zien en er vrede mee te sluiten. Tot die uitdaging
is aangegaan, kan het eigen persoonlijke potentieel - gedeeltelijk
of zelfs totaal - worden overschaduwd door onderwerpen die lang
voor iemand werd geboren aan de orde waren.
Joseph
P. Kennedy Sr.
6 september 1888, 7.06 am EST
Boston, Massachusetts
klik voor vergroting...
In de horoscooptekening van “Papa” Joe Kennedy zou
ik in dit licht het hele 12e huis en Cheiron in Kreeft op het MC
als veelbetekenend willen aanmerken. De chart kan duidelijk vanuit
vele perspectieven worden benaderd. Wat mij intrigeert is niet
zozeer de karakteranalyse, als de indicatie dat Joe Kennedy zelf
een instrument is geweest van een onopgeloste, psychologische erfenis.
De nu volgende interpretaties kunnen niet anders dan kort zijn.
Zij behandelen enkel en alleen dit thema. Voor mij vertegenwoordigt
elke planeet in het 12e huis een soort motivatie, drive of demon
uit de voorouderlijke psyche, die niet geheel is uitgeleefd. Die
planeet wordt een soort medium voor wat niet werd afgemaakt in
het verleden. De individuele expressie van de planeet wordt gekleurd
door wat voorgaande generaties er wel of niet mee hebben gedaan. “Niet
werd afgemaakt” hoeft niet per se “destructief” te
betekenen. Een schilderij kan ook onvoltooid zijn voor de maker,
al lijkt het op het oog áf. Het is de vraag of een creatieve
poging ooit helemaal afgerond is naarmate het ultieme potentieel.
Het kost blijkbaar meer tijd dan één individueel
mensenleven om de plannen van het familiedemon te ontvouwen. Alles
hangt af van het individu en hoe die met onafgewerkte zaken omgaat.
Joe’s nieuwe Maan staat in het 12e huis en de Zon ruim vierkant
Pluto in het 9e. Dat kan een erfenis aangeven rond ingewikkelde,
religieuze toestanden, maar ook een overdonderende gedrevenheid
om individueel expressief en succesvol te zijn, iets wat op een
of andere manier niet uit de verf kan komen door omstandigheden
in de familie. Wanneer we terugkijken op Joe’s Ierse katholieke
afkomst en de jaren van de Grote Hongersnood kunnen we iets begrijpen
van wat hij met zich meedroeg. Het zou al te gemakkelijk zijn om
Joe te zien als de aanstichter van de moeilijkheden in de familie.
Hij lijkt zelf ook erfgenaam van familiecomplexen die hem ongeremd
tot persoonlijke macht en erkenning dreven. Het is alsof de stemmen
van reeds lang overleden, uitgehongerde en vervolgde voorouders,
hem toefluisterden en eisten dat juist hij de redder van de familiegeschiedenis
zou worden. Cheiron in Kreeft op het MC suggereert een wond in
relatie tot zijn positie in de wereld. Een wond overgeërfd
van moeders kant en gekoppeld aan de sociale status van zijn familie.
Cheiron op deze positie impliceert dat zowel hij als zijn familie
leed onder het intense gevoel onacceptabel en inferieur te zijn
in zijn wereld. De compensatie voor zo’n verwonding is vaak
obsessieve ambitie. De drijfveer is niet materiële verrijking,
maar een poging om het veel intensere emotionele lijden te sussen.
We kunnen met het oog op deze Cheiron plaatsing eveneens kijken
naar de manier waarop hij met zijn dochter omging. Zij moet voor
hem het levende bewijs zijn geweest voor de minderwaardigheid van
zijn familie. Dat Joe Kennedy vastberaden was de eerste Ierse katholieke
president voort te brengen, van een land dat expliciet de voorkeur
gaf aan Angelsaksische en protestantse presidenten, verklaart hoe
ongelooflijk belangrijk het religieuze thema speelde. Ik geloof
niet dat deze chart laat zien hoe Joe Kennedy verkoos de talenten
en energie te gebruiken die hij tot zijn beschikking had. Ook niet
met welke ethiek – of gebrek daaraan – hij zijn ambities,
die werden gevoed door iets dat veel ouder en omvangrijker was
dan zijn eigen persoonlijke Maagddromen, poogde te vervullen. Dat
is eerder keuze dan bestemming en eerder arrogantie dan eerbied
voor de enorme talenten en levenskracht waarover hij beschikte.
Met het oog op deze chart lijkt de Kennedy-vloek niet met “Papa
Joe” te zijn begonnen, maar met de tragedie van de Grote
Hongersnood, de collectieve strijd van Ieren tegen Engelsen en
Katholieken tegen Protestanten, anderhalve eeuw voor dat deze man
zelf werd geboren.
John F. Kennedy
29. mei 1917, 03.00 pm EST
Boston, Massachusetts
klik voor vergroting...
In de chart van John F. Kennedy is het eerder het 8e dan het 12e
huis dat het zwaartepunt bevat. Mijns inziens is dit niet minder
een huis van familiegeesten. Maar de geesten beïnvloeden de
planeten in het 8e huis niet ongemerkt en indirect. Hun uitwerking
is meer abrupt en uit zich vaak in heftige impulsen en dramatische
gebeurtenissen. Ook is hier de ongelukkige erfenis van de familie
aan moeders kant te zien: Saturnus in Kreeft op het MC conjunct
Neptunus in Leeuw. Hier weerklinkt Joe’s Cheiron in Kreeft
in het 10e huis. Het geeft een enorme onzekerheid aan wat maatschappelijke
positie en acceptatie van de buitenwereld betreft. Maar ook een
krachtige Messiasachtige behoefte om de redder van familie en vaderland
te zijn. We kunnen ons afvragen hoe zo’n ogenschijnlijk zelfverzekerde
en geliefde man zich ooit zorgen kan hebben gemaakt over eigenwaarde
en een minderwaardige afkomst. Maar wat weten we nu eigenlijk van
hem? En wat wist hij nu eigenlijk van zichzelf? Het deed de ronde
dat hij seksueel actief was, dat hij het niet kon weerstaan om
te flirten met de zwaarste criminele elementen van de Amerikaanse
society, dat hij net zo genadeloos en manipulatief kon zijn als
zijn vader en dat hij, of hij wilde of niet, vanaf het moment dat
zijn broer Joseph stierf vastberaden was om president te worden
en de droom van de familie te vervullen. Planeten in het 8e huis
zijn voor mij geen aanduiders van een “gewelddadige dood”.
Ik heb te veel cliënten gezien, die heel oud zijn geworden
met een flinke 8e huis bezetting, om de subtiele betekenissen van
Pluto’s wereld te letterlijk te nemen. Maar planeten in het
8e huis geven wel krachtige, onbewuste, onpersoonlijke impulsen
aan, meestal gekoppeld aan geheimen in de familiegeschiedenis.
Zij komen als uitbarstingen aan het licht, in de vorm van oerdrang
en crises, en dwingen ertoe om de controle los te laten en de onzichtbare
dimensies van het leven te accepteren. Het 8e huis kan enorme kracht,
macht en inzicht opleveren als de bewuste houding nederig is. Bij
te veel arrogantie en weigeren om naar binnen te kijken, kunnen
planeten zich hier soms gedragen als wraakzuchtige Furies, of als
een “vijandelijke samenzwering”. Net als zijn vader
gaf John Kennedy nooit op, laat staan dat hij zich inliet met de
introspectie die het 8e huis stimuleert. Net als Artreus en Thyestes
volgde hij trouw de voetsporen van zijn familie. JFK’s politieke
activiteiten zouden hem sterke en machtige tegenstanders opleveren.
We hoeven niet in termen van een familievloek te denken om dat
in te zien. Maar we moeten wel in die trant denken om te begrijpen
waarom hij tot zulke handelingen werd gedreven. De Zon conjunct
Venus in Tweelingen, met Weegschaal op de Ascendant en de Maan
in Maagd veronderstellen allemaal een flexibele, verfijnde en meegaande
aard. Deze chart doet me echt denken aan een wolf in schaapskleren.
Maar niet de man zelf is de wolf. Dat moet de nalatenschap van
de familie zijn.
Robert
Kennedy
20. november 1925, 02.48 pm EST
Brookline, Massachusetts
klik voor vergroting...
In Bobby Kennedy’s horoscoop staat
Pluto heel krachtige, zo goed als exact het IC in Kreeft. Nu
is het geen ongrijpbare geest van voorouders, maar overduidelijk
het archetypische vader’s wil is wet – een donkere
Plutonische erfenis die doorkomt vanuit zijn vaders kant. Het
10e huis is zwaar bezet, maar door een vriendelijk Maan-Venus-Jupiter
stellium. Bobby kon veel gemakkelijker van geld, macht en status
genieten dan zijn broer en vader. Maar Jupiter en Venus staan
in oppositie met Pluto, wat een felle innerlijke strijd vertegenwoordigt
tussen zijn individuele aard en zijn erfenis. Dat deed hem met
hart en ziel vechten tegen het onrecht in de wereld. Je vraagt
je af of de boze krachten die hij in de samenleving najoeg en
die hem uiteindelijk ook de kop kostten, niet in feite de boze
krachten van zijn afkomst waren. Ik ben van mening dat Bobby
Kennedy op een bepaalde manier zijn vader intens haatte en vreesde,
maar de plutonische invloed projecteerde op de criminele sujetten
die hij zag knagen aan de wortels van de Amerikaanse samenleving.
Uranus en Cheiron staan in het 12e huis, al staat Cheiron dicht
bij de ascendant; hij werd van binnenuit gedreven door schrijnende
wonden én door Messiasachtige idealen in de familie. Nog
belangrijker is dat de Zon dicht bij de cusp van het 8e huis
staat en dat is vergelijkbaar met het verhaal van zijn broer.
Zijn individuele aard en aspiraties werden constant verstoord
door onbewuste neigingen die uit het verleden stamden. Inzicht
en nederigheid zijn vereist, wil de Zon vanuit het 8e huis kunnen
schijnen. Inzicht en nederigheid werden echter niet gestimuleerd
in de opvoeding van de Kennedy's. Als Schorpioen zouden bepaalde
persoonlijke wraakgevoelens hem hebben kunnen motiveren. Maar
deze wraakzucht, die zo tekenend is voor personages in de Griekse
mythologie, helpt niet bepaald wanneer je een woedende godheid
tevreden wilt stellen of de belemmeringen van een familievloek
moet opheffen. Vooral Pluto op het hoekpunt geeft inmenging aan
van het familieverleden in het heden. Was de vaderfiguur in deze
chart niet zo’n dwingende kracht geweest, dan was het heel
anders verlopen. De politiek had best Bobby’s eigen keuze
kunnen zijn, naast die van zijn familie. Maar hij had wellicht
niet zo'n hevige aantrekkingskracht op de vijand gehad als hij
de aard van de innerlijke vijand had begrepen.
John
F. Kennedy Jr.
25. november 1960, 12.22 EST, Washington, D.C.
klik voor vergroting...
Tot slot kijken we even kort naar de chart
van John F. Kennedy Jr. Dwingende verlokkingen van de zwarte
kanten van het machtsspel zijn hem bespaard gebleven. Het lijkt
erop dat hij oprecht niet zijn vader wilde opvolgen en tevreden
was met het prettige Jupiteriaanse bestaan als playboy en vrijbuiter.
Het 10e huis is leeg. Hij voelde zich duidelijk niet geroepen
om de wereld te verbeteren of op gedenkwaardige wijze zijn stempel
te drukken. We hadden mogen hopen dat hij de lokroep van een
tragisch einde, zoals zijn vader en oom trof, had weten te vermijden
doordat hij de dwingende eisen van het familiedemon had losgelaten.
Toch kwam hij dramatisch aan zijn einde. Waarom riskeerde deze
man in godsnaam domweg zijn leven en dat van drie anderen? We
zullen nooit weten wat er in zijn hoofd omging, of wat er onbewust
speelde, toen hij zijn beslissing nam. Uranus en Pluto staan
in het 12e huis, met Pluto op de ascendant en conjunct de Noordknoop.
Opnieuw kleuren hier de familiedemonen, zijn beeld van de buitenwereld
met dwangmatigheden uit het verleden. Pluto staat ook vierkant
de Zon, die in het 3e huis staat maar conjunct de cusp van het
4e huis. Het lijkt alsof zelfs deze sympathieke en energieke
puer aeternus (eeuwige jongeling) moest worstelen met zijn plutonische
erfenis, om zijn individuele potentieel te kunnen vervullen.
Glenn Richter stelt in zijn artikel dat JFK’s fatale fout
arrogantie was. Dat is ongetwijfeld ten dele waar. Ook hij voldoet
aan criterium nr. 4. Maar er zijn andere factoren in deze chart
(vooral Venus conjunct Saturnus, Mars oppositie Saturnus, de
Maan en Cheiron exact conjunct) die aanzienlijke innerlijke pijn,
eenzaamheid en strijd schetsen. Wellicht niet geheel bewust,
maar des te meer destructief omdat het zo zorgvuldig werd genegeerd.
Pluto transiteerde meerdere malen over JFK’s radix Zon in
het jaar voor zijn dood en stond vierkant zijn eigen radixstand
en heel dicht op het IC op het moment van zijn dood. Iets onontkoombaars
joeg hem van binnen op. De progressieve chart is ook overtuigend.
Het progressieve IC stond precies conjunct Jupiter progressief,
wat aan kan geven dat de puer spirit een uitweg zocht voor het
conflict tussen zijn eigen persoonlijkheid en het onvermijdelijke
nalatenschap. Nog opmerkelijker is dat zijn progressieve MC-IC
as op 14º 28' Kreeft-Steenbok stond, op de minuut exact gelijk
met radix Pluto op het IC van zijn oom Robert. Het is alsof een
vreemdsoortige identificatie plaatsvond tussen de levende neef
en de overleden oom. Wie gewoon denkt aan een tragisch ongeluk
zal de suggestie dat er misschien vrije keus in het spel was, alsof
hij op een of andere manier had gekozen voor zijn treurige dood,
niet appreciëren. Ik wil niet stellen dat die keuze bewust
was, als er al sprake was van een keuze. Maar door de precisie
van dit soort astrologische connecties vraag ik me af of de familiedemon
er weer achter zat, die in de charts van de familie ondermeer gekoppeld
lijkt aan de Kreeft-Steenbok as. Deze herhaling van planeten, die
binnen een paar graden van dezelfde tekens vallen in zoveel charts
binnen de familie, geven geen familievloek aan. Het suggereert
eerder een potentiële, creatieve familieaanleg die niet alleen
politieke gewiekstheid, doorzettingsvermogen en leiderschap belooft,
maar ook intense, emotionele banden binnen de familie. Van de andere
kant kun je ook stellen dat het talent van de Kreeft-Steenbok as
hevig werd misbruikt in elke generatie van de familie Kennedy.
Wereldse ambitie slokte het persoonlijke geluk van individuele
familieleden op en de tirannieke clanvorming stond geen bewegingsvrijheid
buiten de familiekring toe, niet emotioneel, niet beroepsmatig,
niet spiritueel. Dat mag worden vertaald als misbruik van verheven
talenten. De Kreeft-Steenbok as op zijn best accentueert de normen
en waarden van een liefhebbende familieband, als basis voor de
opbouw van een rechtvaardige en stabiele samenleving. Als ik een
fantasierijke oude Griek was geweest, had ik door dit verhaal aan
de godin Hera gedacht. Zij was beschermvrouwe van familie en sociale
betrekkingen en raakte buiten zinnen omdat haar gaven gul werden
uitgedeeld, maar vervolgens onverantwoordelijk toegepast.
Conclusie
De familievloek is uiteindelijk een omgekeerde familiezegen. Dat
is mijn conclusie na lang, hard nadenken over hoe de Grieken het
zouden hebben gezien. Ik ben ervan overtuigd dat zij veel meer
wisten over dit ontvouwen van patronen gedurende vele generaties,
dan menige huidige psychologieopleiding. Psychoanalyse en analytische
psychologie hebben natuurlijk altijd het onbewuste en de aanhoudende
invloed van familiegeheimen erkend. Familietherapie constateert
de in meerdere generaties terugkerende, kritieke gebeurtenissen
op specifieke data en leeftijden. De analytische familietherapeut
weet ook dat de zo'n "patiënt", net als bijvoorbeeld
Orestes, de ontvanger en de vertegenwoordiger is en niet het brein,
want het conflict is veel ouder dan het individu. Vanuit een negatief
perspectief lijkt de familievloek een noodlot dat wordt opgelegd
aan onschuldige nakomelingen. Maar onze eigen bescheiden familievloekjes,
hoe opvallend of subtiel dan ook, kunnen we ook zien als kansen
in plaats van een toekomstige herhaling van ellende uit het verleden.
Het biedt de mogelijkheid om eigenschappen die eens een godsgeschenk
waren, en in de loop der tijd ontaardden door arrogantie, blunders,
valsheid of zogenaamde onwetendheid, weer om te zetten in het goede.
Wanneer we door invloeden uit het verleden onze toekomst dwangmatig
vormgeven lossen we niets op. Het is zinloos om lijdzaam ellende
af te wachten, of te geloven dat wij de uitzondering zijn op de
regel. Elk individu met een krachtige Pluto of sterke bezetting
in waterhuizen heeft in aanleg enorm veel energie en inzicht door
een instinctieve koppeling met het verleden en de innerlijke roerselen.
Maar niets komt zomaar aangewaaid. Zo iemand moet het lef hebben
om heel bewust afstand te nemen van de familiestructuren en zich
te profileren als individu; eenzaam, uniek en afgestemd op de behoeften
van de eigen ziel. Zich lekker gemakkelijk met oogkleppen verschuilen
achter de familie of welke groep dan ook, is geen intelligente
optie voor iemand met zo'n aanleg in de geboortehoroscoop. Er is
geen ruimte voor naïviteit of arrogantie wanneer de chart
aangeeft dat de familiegeest rondwaart. In dat geval moet diegene
zo zorgvuldig en intensief mogelijk het verleden bestuderen. Zij
zijn als het ware een uitweg voor de ongebruikte talenten van de
familiepsyche. Een instrument voor alle energie die werd ontkend
of misbruikt, maar die zich nu in nieuwe, creatieve vormen zou
kunnen uiten.
© Liz Greene, Apollon / Astrodienst AG
Nederlandse vertaling; 2006 TEXT-PROJECT,
Margriet de Graaf
|
