Het Orakel en de Familievloek

door Liz Greene

"Apollon", december 1999

Toen Senator Edward Kennedy na Chappaquiddick in 1969 zijn hoop op het Presidentschap zag instorten, vroeg hij zich af of er een vloek rustte op zijn familie. In de loop der jaren hebben heel veel mensen diezelfde vraag gesteld. De geschiedenis van deze uitzonderlijke clan roept inderdaad de vraag op of de leden niet worden achtervolgd door een of ander noodlot. Sinds de dood van John F. Kennedy Jr. In juli 1999 zijn de veronderstellingen weer niet van de lucht. Waarom komen de mannelijke Kennedys op zo'n schokkende manier om het leven? Over de drugs gerelateerde ziekenhuisopnames, bittere scheidingen en andere menselijke puinhopen hebben we het niet eens. Die zijn wellicht niet zo sensationeel, maar wel tragisch voor de betrokkenen. Geen enkele generatie van deze machtige familie blijft gespaard. De horoscopen van de Kennedys zijn natuurlijk van alle kanten bekeken door astrologen. Wie ze bestudeert, herkent in elke individuele geboortetekening factoren die een bepaalde tragiek in dat specifieke leven kunnen aangeven. Toch lijkt er in de familie sprake te zijn van een reeks drama's die op wonderlijke wijze samenhangen. Kunnen wij ze astrologisch verbinden? Werken ze op psychologisch niveau? Hebben we hier te maken met een soort Griekse familietragedie? Een onevenwichtige familie, geobsedeerd door ambitie, raakt betrokken bij machtsposities en corruptie. Dat leidt op een gegeven moment tot gevaar en wellicht tot een gewelddadige dood. Het resultaat van een fatale, maar menselijke mix van ingrediënten? Toeval? Of is het, zoals Ian Fleming zou zeggen, "vijandelijke samenzwering"? Als dat zo is, wie, wat en waar is de vijand?

Het woord "vloek" roept associaties op met hekserij, zwarte magie, boeken van Dan Brown en B-films over gereanimeerde Egyptische mummies. Het is een woord dat we, heel begrijpelijk, tegenwoordig liever niet gebruiken. De “vervloekte Kennedy's” roept al gauw een glimlach op. Maar de klassieke mythologie, waarmee de westerse cultuur en psychologie zijn gelardeerd, nam het gegeven van een vervloekte familie heel serieus, zonder associaties met heksen of kwalijke occulte rituelen. Het Engelse woord "curse" klinkt obscuur, maar mijn etymologisch woordenboek stelt dat het afgeleid is van een Angelsaksisch woord dat "woede" betekent. Het eerste voorbeeld van het woord duikt op in de 11e eeuw: Goddes curs, de woede van God. Een vloek is blijkbaar een verschijnsel dat werd opgelegd door een kwade geest, als antwoord op menselijk onrecht. Ze heeft wortels in het verleden en beïnvloedt de toekomst. De meeste van ons denken niet dat onze families "vervloekt" zijn, wat voor moeilijkheden we met en door hen ook doormaken. In sommige families zien we duidelijk terugkerende patronen, maar dat kan net zo goed betrekking hebben op gulle gaven en een gelukkig gesternte als op pech en ziektebeelden. Toch zijn er families die meer tragedies voor hun kiezen krijgen dan gemiddeld, ook al zijn die minder spectaculair dan die van de Kennedy's. Stukgelopen huwelijken, alcoholisme en drugsverslaving, zelfmoord, faillissement en akelige ziektes achtervolgen vele families soms generaties lang. Dit soort confronterende ontwikkelingen kunnen heel hardnekkig blijven voorkomen en veel overeenkomsten vertonen. Lynn Bell laat in haar uitstekende boek, Planetary Threads, zien hoe bepaalde ervaringen en een specifieke gedragslijn opgeslagen liggen in de familiepsyche. Deze kunnen onbewust de handelwijze van meerdere generaties domineren. Soms komen ze naar boven op exact de leeftijd dat ook de voorouders in een drama verwikkeld raakten. Familietherapeuten benoemen zoiets als "het herhalingsyndroom". Astrologen werken met de cycli van transits en progressies en kunnen het soms heel nauwkeurig in kaart brengen, maar vaak is de betekenis minder helder.

Een belangrijke vraag voor astrologen is of de kans op familietragedies in de horoscoop zichtbaar is. Valt er iets tegen te doen, zodat het gevaar voor herhaling afneemt? Nemen we de kans op een destructieve, psychologische erfenis serieus, dan moeten we de consequenties voor astrologische voorspellingen overzien. In de mythologie vergt een familievloek een bepaalde interpretatie, anders zal de toorn ook de volgende generaties achtervolgen. In deze context hangt de toekomst van een individu niet alleen samen met bewuste keuzes of het potentieel dat de geboortetekening aangeeft. Ook iets uit het verleden dat diep weggestopt zit, is van invloed op toekomstige keuzes en gevolgen. Met andere woorden: door de familievloek zijn we geneigd planeetstanden in onze individuele charts op specifieke manieren uit te werken, die niet helemaal bij onze aanleg passen. Ons persoonlijke patroon van planeten, tekens en aspecten, dat zo uniek is en vol potentieel voor het individu, blijkt een instrument te zijn voor een enorm, oud en ellendig collectief demon. John F. Kennedy kreeg vele waarschuwingen, voordat hij in november 1963 naar Dallas vertrok. Ook van diverse astrologen, die niet gerust waren op de configuraties die in zijn horoscoop werden geactiveerd. Hij koos ervoor de waarschuwingen te negeren. John F. Kennedy Jr. werd voor zijn fatale vlucht in juli 1999 gewaarschuwd om onder zulke slechte weersomstandigheden niet te vertrekken. Vooral omdat hij onervaren was en gewond aan zijn voet. Hij koos ervoor de waarschuwing te negeren. Misschien is "koos" niet het juiste woord? Verderop zal ik kort John Kennedy's chart en die van Joseph P. Kennedy Sr., Robert Kennedy en John F. Kennedy Jr. bespreken. Eerst wil ik dieper ingaan op wat de Grieken mogelijk bedoelden met de familievloek en waarom dit in psychologische zin en als lotsbestemming binnen een familie belangrijk kan zijn voor ons.

De familievloek in de Griekse mythologie

In de Griekse mythologie wordt de familievloek voorgesteld als een straf van een kwade god. Een verwensing, uitgeroepen over de nakomelingen van het individu dat die godheid had beledigd. De vloek of straf is ook nauw verbonden met Apollo's orakel. De meeste familievloeken in de mythologie hebben met een of ander familielid te maken dat het orakel om hulp vraagt of een blik in de toekomst wil werpen. De vloek lijkt een lotsbestemming. Een erfenis uit het verleden, die zicht geeft op wat in het verschiet ligt. Ze heeft de macht om potentiële, individuele ontwikkelingen te overschaduwen, waardoor de persoon niet meer dan een instrument lijkt voor het voortbestaan van de vloek. Slechts door de taal van het orakel te doorgronden, het oordeel van het lot te accepteren en te boeten volgens de wil van de goden, kan de vloek worden opgeheven of geneutraliseerd. De personages in de Griekse tragedies begrepen en accepteerden het orakel niet en voldeden kennelijk niet aan de vereiste boetedoening. De personages waren zich ofwel niet bewust van de vloek, of beschouwden zichzelf als een uitzondering. Zij ondergingen een lot dat was opgelegd, maar ook zelfverkozen: overgeërfde gevolgen verbonden zich met actuele keuzes en leidden zo tot een voorbestemde toekomst.

Zo is er in de mythologie een voorbeeld van een vloek die rustte op het koningshuis van Thebe. Het begon allemaal met Koning Laios die Apollo en Artemis, de beschermgoden van kinderen, diep kwetste door een nobele jongeman, de zoon van zijn vriend, te misbruiken.Laios wordt door het orakel van de gegriefde goden gewaarschuwd. Mocht hij zelf een zoon krijgen, dan zou hij door toedoen van deze zoon zijn eigen dood in de ogen kijken. De woedende goden staan klaar om te straffen, maar bieden tegelijkertijd de mogelijkheid boete te doen middels die straf. Elk mens sterft hoe dan ook en gezien de aard van de misdaad van Laios lijkt de boetedoening rechtvaardig. Maar Laios accepteert de veroordeling niet. Hij ziet het orakel eerder als een hint, dan als een kans om te boeten. Hij probeert de straf te ontwijken door niet langer gemeenschap met zijn vrouw te hebben. De schande maakt hem achterbaks en hij vertelt haar de reden niet van zijn plotselinge afkeer in het huwelijksbed. Iokaste’s vrouwelijke trots is gekrenkt omdat zij de ware reden niet kent. Wanneer hij dronken is verleidt zij hem. Zij raakt zwanger en na de geboorte probeert Laios het orakel wederom te misleiden door de pasgeboren baby op een heuvel achter te laten om te sterven.

Dat kind werd bekend als Oedipus. Zijn naam betekent gezwollen voet omdat zijn vader, die hem wilde laten sterven door ontbering, zijn voetjes aan de grond had vastgenageld. Oedipus wordt gered door een vriendelijke herder en blijft leven. Hij groeit op in de waan dat hij de zoon is van de Koning en Koningin van Korinthië. Hij raadpleegt, net als zijn vader, Apollo's orakel en verneemt dat hij zijn vaders moordenaar zal zijn en zijn moeders man. Laios' kans op boetedoening is verkeken.Hij heeft de toorn van de goden versterkt door zijn misdaden te vergroten, waardoor de vloek ontaardt in een onontkoombaar schrikbeeld. Ook Oedipus probeert het orakel te ontlopen. Hij vlucht uit Korinthië, recht in de armen van zijn lot – een lot dat onvermijdelijk is en zelf gestuurd.Hier zien we een sterke mix van hybris (een arrogante poging om de goden te bedriegen), erfelijk karakter (hij vermoordt Laios op straat in een woedeaanval omdat de vreemde oude man hem in de weg staat en schoffeert), heldhaftigheid (dapper trotseert hij de Sfinx en doorbreekt hij de vloek die op Thebe rust, waardoor hij als beloning zowel het koningschap als zijn onbekende moeder krijgt toegewezen) en de oprechte wens om een goed mens te zijn. Maar ook de vreselijke boetedoening van Oedipus heft de vloek niet op. Nadat hij zichzelf verblindt en als een verschoppeling sterft, gaat de vloek over op zijn kinderen. Pas wanneer het laatste lid van het Koningshuis van Thebe sterft, is de vloek eindelijk uitgewerkt. Deze mythologische familievererving is schokkend in zijn aanhoudende driestheid. Maar we zien dat individuele keuzes en individueel bewustzijn net zo essentieel zijn voor het verloop van dingen, als de goddelijke invloed en de plaag uit het verleden.

Bepaalde consequente kenmerken doemen op in elke mythe rond een vervloekte familie. Zij vormen als het ware de criteria voor de definitie van een familievloek. Deze thematiek helpt ons de psychologie te begrijpen die er achter schuilt.

1. Het individu dat de vloek als eerste oproept is altijd van koninklijke bloede, stamt af van een god en is gezegend of wordt begunstigd door een god. Hij of zij is nooit middelmatig, maar bezit een speciaal goddelijk talent. De toorn van de goden heeft daarom te maken met de schending van een godsgeschenk of privilege en niet met simpele, menselijke ongehoorzaamheid. De vloek is dus niet als doem begonnen, maar als positief en creatief potentieel dat werd misbruikt of ontaardde door arrogantie, hebzucht of wreedheid. Omdat een godsgeschenk symbolisch is voor goddelijke natuur in menselijke vorm, laat de vloek in wezen het tegengestelde van goddelijk innerlijk zien; misbruik van een karakteristiek van iemands eigen ziel.
2. Het individu is besmet door hybris, hoogmoed, of gebrek aan ontzag voor aardse grenzen en de voorwaarden en eisen van een door goden opgelegd leven. De hybrisgedachte is een bijzondere, dodelijke vorm van arrogantie. Het bevat weliswaar elementen van moed en heldhaftigheid, maar ontkent toch een diep, religieus besef dat nederig de gaven en gunsten van het leven aanvaardt.
3. De vloek is meestal gekoppeld aan misbruik van kinderen. Dat moeten we symbolisch beschouwen als misbruik van creatieve talenten, al geldt het soms letterlijk. Iedere socioloog en sociaal werker weet dat kindermisbruik binnen families generaties lang doorwerkt. In de mythe misbruikte Laios een jongeling en versterkte vervolgens de vloek door zijn eigen zoon in levensgevaar te brengen. Tantalus snijdt, in de mythe van de vloek van het Koningshuis van Artreus,zijn zoon aan stukken en voert hem aan de goden om ze uit te testen. Zijn zonen Artreus en Thyestes brengen op hun beurt de ondergang van hun eigen kinderen teweeg uit wraak naar elkaar. Agamemnon, de zoon van Artreus, richtte vervolgens zijn dochter ten gronde om triomfen te kunnen boeken in de Trojaanse Oorlog. Elke volgende generatie binnen deze gekwelde familie heeft in een of andere vorm te maken met harteloze verwondingen of de ondergang van een kind of jong mens.
4. De familieleden op wie de vloek overgaat versterken deze door hun eigen hybrisgedachte. Elke generatie krijgt de kans om de vloek op te heffen door de straf te ondergaan. Maar elke generatie faalt omdat een individu het niet kan weerstaan zich te wentelen in hebzucht, woede of persoonlijke wraakzucht. De vloek wordt daardoor krachtiger en grootschaliger. Wat werkelijk wordt overgedragen is een bepaalde kijk die het individu niet wil opgeven of veranderen. Het gevolg is blind zelfbeklag, instinctieve reacties en weigeren om de noodzakelijke opofferingen op te brengen of eigen grenzen te stellen, ondanks waarschuwingen van de goden. Het is in feite zelfzuchtigheid boven echte eigen belangen stellen zodra het menens wordt.
5. Het orakel waarschuwt de verantwoordelijke of de erfgenaam van de vloek altijd voor de gevolgen, maar de voorwaarden van het orakel worden bewust niet begrepen, of men doet verwoede pogingen de voorspelling te omzeilen. Pogingen om het orakel te misleiden zorgen er paradoxaal genoeg voor dat het orakel juist uitkomt.

Wanneer ik overgeërfde psychologische patronen vanuit een mythologisch perspectief bekijk, wijt ik de terugkerende ellende die families zo vaak teisteren niet letterlijk aan bovennatuurlijke invloeden. Ik denk liever in symbolen. Het bovengenoemde rijtje kenmerken suggereert dat de familievloek zich uit in psychologisch voorgeprogrammeerde gedragspatronen. Het vereist bewustzijn en innerlijke strijd vóór enige transformatie kan plaatsvinden. We erven niet alleen genetische blauwdrukken van onze voorouders, maar ook een bepaalde, diep ingesleten, emotionele en mentale optiek. Misschien erven we ook bepaalde complexen; eigen "verhalen" of archetypische eigenschappen die bepaalde gaven of talenten vertegenwoordigen en die zeker niet kwaadaardig hoeven zijn. Deze ingebakken familieoptiek en archetypische patronen zijn goed op te sporen in een horoscoop. We zien hun contouren in de aanduiders van de ouders in een horoscooptekening en in terugkerende tekens, planeetaspecten en plaatsingen in de huizen, iets wat veel voorkomt binnen families. Deze patronen suggereren op zichzelf geen "vloek", maar in de geboortehoroscoop kan alles een vloek worden wanneer potentieel destructief ontwikkelt, of als een drijfveer generaties lang wordt onderdrukt. Het is niet duidelijk hoe we deze eigenschappen erven. Toegewijde genetici zouden zeggen dat het menselijk karakter, net als het menselijk lichaam, een kwestie is van DNA. Zit er alcoholisme of depressiviteit in de familie, dan hebben wij een goede kans om verslaafd of depressief te worden, omdat het in de genen zit. Aan de andere kant veronderstelt archetypische psychologie dat de realiteit wordt beïnvloed door onbewuste kanten die verbonden zijn met collectieve dimensies waarvan ieder individu deel is. Misschien ligt de waarheid in het midden. Op welke processen het erfgoed ook druk uitoefent, fysiek, psychisch of beide, iets lijkt aan volgende generaties te worden doorgegeven in antwoord op herhaaldelijk overtreden van een of andere natuurwet. Dat “iets” lijkt een eigen moraal te hebben, of we die ethiek nu aan een god toeschrijven, aan de psyche, het Zelf, instinct, de natuur of het leven zelf.

De vloek van de Kennedy's

Een kort overzicht van de tragedies die de Kennedy's troffen helpt ons zien hoe opvallend de ellende van deze familie aansluit bij de criteria voor de Griekse familievloek. De stamvader van de familie, Joseph P. Kennedy, verwierf in de jaren twintig en dertig een positie van enorme macht en rijkdom, grotendeels door bedrog en andere dubieuze praktijken. Glenn Richter oppert in een artikel na de dood van John F. Kennedy Jr., dat de Kennedy vloek simpelweg arrogantie is, iets wat door elke generatie consequent werd gedemonstreerd. Zijn mening over Joe Kennedy is vernietigend: “...Daarvoor was slechts wat hulp van zijn goede vriend FDR nodig en veel lef, maar daaraan ontbrak het Papa Joe niet. Hoe kan hij anders samenzweren met schurken en toch met opgeheven hoofd in de high society rondwandelen? Hoe kan hij anders harteloos ronddolen met sexy filmdiva’s terwijl zijn vrouw thuis aan de lopende band meer Kennedy's baart? Papa Joe was niet bepaald een aardige jongen.” Hier zien we het getalenteerde individu uit de Griekse mythologie, door de goden gezegend met een boeiende mix van moed, vastberadenheid, charme en politiek genie. Maar “Papa Joe” was duidelijk besmet met hybris in de beste zin van het Griekse woord. Zijn oudste dochter Rosemary, geboren in 1918, was een vrolijk, goedgemutst kind. Ze was echter licht achterlijk en een bron van enorm sociaal ongemak voor haar vader. Hij kon blijkbaar niet blij zijn met wat hij had en haar accepteren zoals zij was. Hij gaf in 1941,toen zij drieëntwintig jaar oud was, opdracht voor een hersenoperatie. De operatie mislukte jammerlijk. Het eens zo tevreden en vriendelijke meisje raakte ernstig gehandicapt en werd door haar vader, die zich voor haar schaamde, voor de rest van haar leven in een inrichting gestopt. De goden uit de Griekse mythologie leken zich niet zo te bekommeren om onbeduidende misstappen als bedrog en overspel. Zij mochten zich per slot graag zelf daaraan overgeven. Maar wanneer dit personages in een Griekse tragedie zouden zijn, zouden wij onomwonden te horen krijgen dat Joe Kennedy door de ondergang van zijn dochter iets in beweging had gezet dat vreselijke consequenties zou hebben voor de volgende generaties. Waarschijnlijk net zo destructief was zijn obsessieve ambitie een zoon voort te brengen die President zou worden. Heel subtiel is ook dat een vorm van kindermisbruik. Zijn kinderen kregen geen enkele kans om zichzelf te worden. Hoogdravende ambitie verzekerde, reeds lang voor Joe Kennedy werd geboren, dat de unieke aanleg van elk individu werd verzwolgen door de familiedoem. Ik beweer niet te weten of de kosmos er werkelijk zo’n ernstige moraal op na houdt als de Grieken geloofden. In de context van onze simplistische en hoogst gepersonifieerde christelijke moraal, lijkt de Griekse kijk op de wereld schokkend onpersoonlijk. Maar bekijken we de lijst met thema’s over de familievloek hierboven, dan is het duidelijk dat Joe Kennedy trouw beantwoordde aan criteria 1, 2 en 3.

Betekent dit daadwerkelijk dat door zijn “zonden” de volgende generaties onvermijdelijk werden gestraft? Dat wil ik niet suggereren, want ik geloof ook niet dat het leven zo simpel is. De wereld wemelt van de extreem nare figuren, die lang en destructief leven en geheel zelfvoldaan sterven in hun eigen bed. Dat terwijl vele goede, beschaafde mensen vreselijke ervaringen moeten doormaken die zij noch hun voorouders hebben verdiend. Niet alle tragedies zijn onderdeel van een zich herhalend voorouderlijk patroon. Maar wanneer dat wel zo is, moeten we alert zijn en er aandacht aan besteden. Laten we criterium nr. 4 niet vergeten en in het kort de keten van drama’s die de Kennedy's heeft getroffen beschouwen. Dit korte overzicht bevat geen onderwerpen zoals scheidingen, overspel, alcoholisme en ander familiair tijdverdrijf. Die zijn te algemeen om het stempel tragedie te verdienen, al zullen de individuen die het ondergaan daar anders over denken.

• Joseph P. Kennedy Jr, Joe’s oudste zoon, de grote hoop van zijn vader voor het Amerikaanse presidentschap sterft na een vliegtuigongeluk in 1944, hij werd 29 jaar.
• Kathleen Kennedy, Joe’s tweede dochter, sterft in een vliegtuigongeluk in 1948, zij werd 28 jaar.
• John F. Kennedy, 35e President van Amerika wordt in Dallas vermoord in november 1963, hij werd 46 jaar.
• John F. Kennedy's zoon, Patrick Bouvier Kennedy werd te vroeg geboren en sterft drie maanden voor de moord op zijn vader.
• Robert F. (Bobby) Kennedy, Joe’s derde zoon, wordt vermoord in juni 1968, hij werd 42 jaar.
• Edward M. (Ted) Kennedy, Joe’s jongste zoon rijdt met zijn auto van een brug af na een feestje op Chappaquiddick Island in juli 1969. Zijn assistente, Mary Jo Kopechne verdrinkt in die auto. Zijn politieke carrière overleeft de vermoedens rond het incident niet.
• Bobby Kennedy's zoon Joseph is in 1973 betrokken bij een auto-ongeluk waarbij een vrouwelijke passagier verlamd raakt voor het leven.
• Ted Kennedy's zoon, Edward Jr. moet in 1973 zijn been laten amputeren wegens kanker.
• Bobby Kennedy's zoon David sterft in 1984 na een overdosis.
• Ted Kennedy's zoon Patrick wordt in 1986 opgenomen in verband met een cocaïneverslaving.
• Ted Kennedy's neef, William Kennedy Smith, wordt in 1991 beschuldigd van verkrachting.
• Bobby Kennedy's zoon Michael verongelukt tijdens een skiongeluk in december 1997, hij werd 39.
• John F. Kennedy's enige overgebleven zoon, JFK Jr., sterft na een vliegtuigongeluk in juli 1999 (exact dertig jaar na Chappaquiddick) op achtendertigjarige leeftijd.

Ondanks het feit dat er heel veel Kennedy's zijn en dat daarom statistisch gezien hun kans op een waslijst tragedies zoals deze groter is, hebben de mannen in deze familie toch meer te leiden onder catastrofes en een vroegtijdige dood dan gemiddeld. Zouden al deze mensen besmet zijn met criterium nr. 4, hybris, verzet om de overgeërfde arrogante of destructieve houding, die deel is van hun psychologische erfgoed, te veranderen? Daar kunnen we vanuit gaan bij enkelen, zo niet allemaal. Zelfs JFK Jr., die het politieke voetlicht ontweek en naar verluid een aardig en relatief onschuldig mens was, stond erop met zijn vliegtuig te vertrekken, ondanks een gebroken voet en onder weersomstandigheden die zelfs een ervaren piloot hadden afgeschrikt. Het is niet nodig om uit te wijden over het wereldje waarin John F. Kennedy en Bobby Kennedy zich bewogen. Er hoeft geen sprake te zijn van een familievloek wanneer leden van de Maffia mensen neerschieten omdat zij worden dwarsgezeten. Mogelijk doen leden van het Amerikaanse leger, de FBI en de CIA dat ook. Ambitie, macht en grote rijkdom kan een eigen soort vloek oproepen. We hoeven geen duister familiedemon voor te stellen om te begrijpen waarom cocaïneverslaving of alcoholisme een lid van deze familie treft. Op zichzelf is elke tragedie te verklaren door puur menselijke omstandigheden. Maar alles bij elkaar laat de reeks drama’s toch een verontrustend plaatje zien.

De horoscopen

Als ik een horoscoop moet analyseren op sporen van een mogelijke familievloek, zou ik allereerst de planeten beoordelen in huizen die met erfgoed uit het verleden te maken hebben. We hebben nauwelijks inzicht in de complexiteit van de grote matrix waaruit we voortkomen. We geven toe aan onbewuste impulsen en gewoontepatronen die maar gedeeltelijk bij ons eigen karakter passen. Verborgen gevoelens die de sfeer in onze jeugd hebben gekleurd komen waarschijnlijk voort uit familiecomplexen. Het zijn de bepalende patronen die deel uitmaken van het erfgoed van onze voorouders. Mijn analytische werk heeft me geleerd dat niets zo krachtig is als een familiegeheim dat generaties lang in het donker heeft gesmeuld. Frustratie en woede bouwen zich op naargelang de verbetenheid waarmee ze uit het bewustzijn worden geweerd. Familiegeesten verschijnen dan wellicht niet in de vorm van Oom Fred die spreekt via een medium, maar ze zijn echt en heel krachtig en kunnen ons voortdurend achtervolgen, net als de Furies dat bij Orestes deden. Astrologisch gezien geven planeten in het 4e, 8e en 12e huis energieën, patronen en kwaliteiten aan die we hebben geërfd, maar waarvoor individueel bewustzijn nodig is om hun meest positieve uitwerking te ontdekken. Onbewust sluimerend kunnen zij een destructieve invloed aanwakkeren. Het individu wordt tot dwanggedrag gedreven, wat resulteert in gebeurtenissen die “noodlottig” lijken. De aanduiders van de ouders – planeten die in het 10e of 4e huis staan of conjunct het MC of IC vanuit het 9e of 3e – zijn ook belangrijk om het erfgoed van een familie te begrijpen. Ik hecht ook veel belang aan de positie van Pluto in een horoscoop, met name Pluto op een van de hoeken, geplaatst in het 4e, 8e of 12e huis of in sterk aspect met de Zon of Maan. Deze planeet lijkt de “natuurwetten” te weerspiegelen waarvoor de Grieken zo’n eerbied en respect hadden. Een soort instinctieve, natuurlijke rechtvaardigheid die de overleving en evolutie van onze soort, de groep en de creatieve familiegeest dient. Heeft een familievloek te maken met de schending van een natuurwet door vroegere generaties, dan kunnen we verwachten dat Pluto sterk staat in de horoscoop. Deze planeet stimuleert het individu om de erfenis uit het verleden, die moet worden hersteld, onder ogen te zien en er vrede mee te sluiten. Tot die uitdaging is aangegaan, kan het eigen persoonlijke potentieel - gedeeltelijk of zelfs totaal - worden overschaduwd door onderwerpen die lang voor iemand werd geboren aan de orde waren.

Joseph P. Kennedy Sr.
6 september 1888, 7.06 am EST
Boston, Massachusetts

klik voor vergroting...

In de horoscooptekening van “Papa” Joe Kennedy zou ik in dit licht het hele 12e huis en Cheiron in Kreeft op het MC als veelbetekenend willen aanmerken. De chart kan duidelijk vanuit vele perspectieven worden benaderd. Wat mij intrigeert is niet zozeer de karakteranalyse, als de indicatie dat Joe Kennedy zelf een instrument is geweest van een onopgeloste, psychologische erfenis. De nu volgende interpretaties kunnen niet anders dan kort zijn. Zij behandelen enkel en alleen dit thema. Voor mij vertegenwoordigt elke planeet in het 12e huis een soort motivatie, drive of demon uit de voorouderlijke psyche, die niet geheel is uitgeleefd. Die planeet wordt een soort medium voor wat niet werd afgemaakt in het verleden. De individuele expressie van de planeet wordt gekleurd door wat voorgaande generaties er wel of niet mee hebben gedaan. “Niet werd afgemaakt” hoeft niet per se “destructief” te betekenen. Een schilderij kan ook onvoltooid zijn voor de maker, al lijkt het op het oog áf. Het is de vraag of een creatieve poging ooit helemaal afgerond is naarmate het ultieme potentieel. Het kost blijkbaar meer tijd dan één individueel mensenleven om de plannen van het familiedemon te ontvouwen. Alles hangt af van het individu en hoe die met onafgewerkte zaken omgaat.

Joe’s nieuwe Maan staat in het 12e huis en de Zon ruim vierkant Pluto in het 9e. Dat kan een erfenis aangeven rond ingewikkelde, religieuze toestanden, maar ook een overdonderende gedrevenheid om individueel expressief en succesvol te zijn, iets wat op een of andere manier niet uit de verf kan komen door omstandigheden in de familie. Wanneer we terugkijken op Joe’s Ierse katholieke afkomst en de jaren van de Grote Hongersnood kunnen we iets begrijpen van wat hij met zich meedroeg. Het zou al te gemakkelijk zijn om Joe te zien als de aanstichter van de moeilijkheden in de familie. Hij lijkt zelf ook erfgenaam van familiecomplexen die hem ongeremd tot persoonlijke macht en erkenning dreven. Het is alsof de stemmen van reeds lang overleden, uitgehongerde en vervolgde voorouders, hem toefluisterden en eisten dat juist hij de redder van de familiegeschiedenis zou worden. Cheiron in Kreeft op het MC suggereert een wond in relatie tot zijn positie in de wereld. Een wond overgeërfd van moeders kant en gekoppeld aan de sociale status van zijn familie. Cheiron op deze positie impliceert dat zowel hij als zijn familie leed onder het intense gevoel onacceptabel en inferieur te zijn in zijn wereld. De compensatie voor zo’n verwonding is vaak obsessieve ambitie. De drijfveer is niet materiële verrijking, maar een poging om het veel intensere emotionele lijden te sussen. We kunnen met het oog op deze Cheiron plaatsing eveneens kijken naar de manier waarop hij met zijn dochter omging. Zij moet voor hem het levende bewijs zijn geweest voor de minderwaardigheid van zijn familie. Dat Joe Kennedy vastberaden was de eerste Ierse katholieke president voort te brengen, van een land dat expliciet de voorkeur gaf aan Angelsaksische en protestantse presidenten, verklaart hoe ongelooflijk belangrijk het religieuze thema speelde. Ik geloof niet dat deze chart laat zien hoe Joe Kennedy verkoos de talenten en energie te gebruiken die hij tot zijn beschikking had. Ook niet met welke ethiek – of gebrek daaraan – hij zijn ambities, die werden gevoed door iets dat veel ouder en omvangrijker was dan zijn eigen persoonlijke Maagddromen, poogde te vervullen. Dat is eerder keuze dan bestemming en eerder arrogantie dan eerbied voor de enorme talenten en levenskracht waarover hij beschikte. Met het oog op deze chart lijkt de Kennedy-vloek niet met “Papa Joe” te zijn begonnen, maar met de tragedie van de Grote Hongersnood, de collectieve strijd van Ieren tegen Engelsen en Katholieken tegen Protestanten, anderhalve eeuw voor dat deze man zelf werd geboren.

John F. Kennedy
29. mei 1917, 03.00 pm EST
Boston, Massachusetts

klik voor vergroting...

In de chart van John F. Kennedy is het eerder het 8e dan het 12e huis dat het zwaartepunt bevat. Mijns inziens is dit niet minder een huis van familiegeesten. Maar de geesten beïnvloeden de planeten in het 8e huis niet ongemerkt en indirect. Hun uitwerking is meer abrupt en uit zich vaak in heftige impulsen en dramatische gebeurtenissen. Ook is hier de ongelukkige erfenis van de familie aan moeders kant te zien: Saturnus in Kreeft op het MC conjunct Neptunus in Leeuw. Hier weerklinkt Joe’s Cheiron in Kreeft in het 10e huis. Het geeft een enorme onzekerheid aan wat maatschappelijke positie en acceptatie van de buitenwereld betreft. Maar ook een krachtige Messiasachtige behoefte om de redder van familie en vaderland te zijn. We kunnen ons afvragen hoe zo’n ogenschijnlijk zelfverzekerde en geliefde man zich ooit zorgen kan hebben gemaakt over eigenwaarde en een minderwaardige afkomst. Maar wat weten we nu eigenlijk van hem? En wat wist hij nu eigenlijk van zichzelf? Het deed de ronde dat hij seksueel actief was, dat hij het niet kon weerstaan om te flirten met de zwaarste criminele elementen van de Amerikaanse society, dat hij net zo genadeloos en manipulatief kon zijn als zijn vader en dat hij, of hij wilde of niet, vanaf het moment dat zijn broer Joseph stierf vastberaden was om president te worden en de droom van de familie te vervullen. Planeten in het 8e huis zijn voor mij geen aanduiders van een “gewelddadige dood”. Ik heb te veel cliënten gezien, die heel oud zijn geworden met een flinke 8e huis bezetting, om de subtiele betekenissen van Pluto’s wereld te letterlijk te nemen. Maar planeten in het 8e huis geven wel krachtige, onbewuste, onpersoonlijke impulsen aan, meestal gekoppeld aan geheimen in de familiegeschiedenis. Zij komen als uitbarstingen aan het licht, in de vorm van oerdrang en crises, en dwingen ertoe om de controle los te laten en de onzichtbare dimensies van het leven te accepteren. Het 8e huis kan enorme kracht, macht en inzicht opleveren als de bewuste houding nederig is. Bij te veel arrogantie en weigeren om naar binnen te kijken, kunnen planeten zich hier soms gedragen als wraakzuchtige Furies, of als een “vijandelijke samenzwering”. Net als zijn vader gaf John Kennedy nooit op, laat staan dat hij zich inliet met de introspectie die het 8e huis stimuleert. Net als Artreus en Thyestes volgde hij trouw de voetsporen van zijn familie. JFK’s politieke activiteiten zouden hem sterke en machtige tegenstanders opleveren. We hoeven niet in termen van een familievloek te denken om dat in te zien. Maar we moeten wel in die trant denken om te begrijpen waarom hij tot zulke handelingen werd gedreven. De Zon conjunct Venus in Tweelingen, met Weegschaal op de Ascendant en de Maan in Maagd veronderstellen allemaal een flexibele, verfijnde en meegaande aard. Deze chart doet me echt denken aan een wolf in schaapskleren. Maar niet de man zelf is de wolf. Dat moet de nalatenschap van de familie zijn.

Robert Kennedy
20. november 1925, 02.48 pm EST
Brookline, Massachusetts

klik voor vergroting...

In Bobby Kennedy’s horoscoop staat Pluto heel krachtige, zo goed als exact het IC in Kreeft. Nu is het geen ongrijpbare geest van voorouders, maar overduidelijk het archetypische vader’s wil is wet – een donkere Plutonische erfenis die doorkomt vanuit zijn vaders kant. Het 10e huis is zwaar bezet, maar door een vriendelijk Maan-Venus-Jupiter stellium. Bobby kon veel gemakkelijker van geld, macht en status genieten dan zijn broer en vader. Maar Jupiter en Venus staan in oppositie met Pluto, wat een felle innerlijke strijd vertegenwoordigt tussen zijn individuele aard en zijn erfenis. Dat deed hem met hart en ziel vechten tegen het onrecht in de wereld. Je vraagt je af of de boze krachten die hij in de samenleving najoeg en die hem uiteindelijk ook de kop kostten, niet in feite de boze krachten van zijn afkomst waren. Ik ben van mening dat Bobby Kennedy op een bepaalde manier zijn vader intens haatte en vreesde, maar de plutonische invloed projecteerde op de criminele sujetten die hij zag knagen aan de wortels van de Amerikaanse samenleving. Uranus en Cheiron staan in het 12e huis, al staat Cheiron dicht bij de ascendant; hij werd van binnenuit gedreven door schrijnende wonden én door Messiasachtige idealen in de familie. Nog belangrijker is dat de Zon dicht bij de cusp van het 8e huis staat en dat is vergelijkbaar met het verhaal van zijn broer. Zijn individuele aard en aspiraties werden constant verstoord door onbewuste neigingen die uit het verleden stamden. Inzicht en nederigheid zijn vereist, wil de Zon vanuit het 8e huis kunnen schijnen. Inzicht en nederigheid werden echter niet gestimuleerd in de opvoeding van de Kennedy's. Als Schorpioen zouden bepaalde persoonlijke wraakgevoelens hem hebben kunnen motiveren. Maar deze wraakzucht, die zo tekenend is voor personages in de Griekse mythologie, helpt niet bepaald wanneer je een woedende godheid tevreden wilt stellen of de belemmeringen van een familievloek moet opheffen. Vooral Pluto op het hoekpunt geeft inmenging aan van het familieverleden in het heden. Was de vaderfiguur in deze chart niet zo’n dwingende kracht geweest, dan was het heel anders verlopen. De politiek had best Bobby’s eigen keuze kunnen zijn, naast die van zijn familie. Maar hij had wellicht niet zo'n hevige aantrekkingskracht op de vijand gehad als hij de aard van de innerlijke vijand had begrepen.

John F. Kennedy Jr.
25. november 1960, 12.22 EST, Washington, D.C.

klik voor vergroting...

Tot slot kijken we even kort naar de chart van John F. Kennedy Jr. Dwingende verlokkingen van de zwarte kanten van het machtsspel zijn hem bespaard gebleven. Het lijkt erop dat hij oprecht niet zijn vader wilde opvolgen en tevreden was met het prettige Jupiteriaanse bestaan als playboy en vrijbuiter. Het 10e huis is leeg. Hij voelde zich duidelijk niet geroepen om de wereld te verbeteren of op gedenkwaardige wijze zijn stempel te drukken. We hadden mogen hopen dat hij de lokroep van een tragisch einde, zoals zijn vader en oom trof, had weten te vermijden doordat hij de dwingende eisen van het familiedemon had losgelaten. Toch kwam hij dramatisch aan zijn einde. Waarom riskeerde deze man in godsnaam domweg zijn leven en dat van drie anderen? We zullen nooit weten wat er in zijn hoofd omging, of wat er onbewust speelde, toen hij zijn beslissing nam. Uranus en Pluto staan in het 12e huis, met Pluto op de ascendant en conjunct de Noordknoop. Opnieuw kleuren hier de familiedemonen, zijn beeld van de buitenwereld met dwangmatigheden uit het verleden. Pluto staat ook vierkant de Zon, die in het 3e huis staat maar conjunct de cusp van het 4e huis. Het lijkt alsof zelfs deze sympathieke en energieke puer aeternus (eeuwige jongeling) moest worstelen met zijn plutonische erfenis, om zijn individuele potentieel te kunnen vervullen. Glenn Richter stelt in zijn artikel dat JFK’s fatale fout arrogantie was. Dat is ongetwijfeld ten dele waar. Ook hij voldoet aan criterium nr. 4. Maar er zijn andere factoren in deze chart (vooral Venus conjunct Saturnus, Mars oppositie Saturnus, de Maan en Cheiron exact conjunct) die aanzienlijke innerlijke pijn, eenzaamheid en strijd schetsen. Wellicht niet geheel bewust, maar des te meer destructief omdat het zo zorgvuldig werd genegeerd.

Pluto transiteerde meerdere malen over JFK’s radix Zon in het jaar voor zijn dood en stond vierkant zijn eigen radixstand en heel dicht op het IC op het moment van zijn dood. Iets onontkoombaars joeg hem van binnen op. De progressieve chart is ook overtuigend. Het progressieve IC stond precies conjunct Jupiter progressief, wat aan kan geven dat de puer spirit een uitweg zocht voor het conflict tussen zijn eigen persoonlijkheid en het onvermijdelijke nalatenschap. Nog opmerkelijker is dat zijn progressieve MC-IC as op 14º 28' Kreeft-Steenbok stond, op de minuut exact gelijk met radix Pluto op het IC van zijn oom Robert. Het is alsof een vreemdsoortige identificatie plaatsvond tussen de levende neef en de overleden oom. Wie gewoon denkt aan een tragisch ongeluk zal de suggestie dat er misschien vrije keus in het spel was, alsof hij op een of andere manier had gekozen voor zijn treurige dood, niet appreciëren. Ik wil niet stellen dat die keuze bewust was, als er al sprake was van een keuze. Maar door de precisie van dit soort astrologische connecties vraag ik me af of de familiedemon er weer achter zat, die in de charts van de familie ondermeer gekoppeld lijkt aan de Kreeft-Steenbok as. Deze herhaling van planeten, die binnen een paar graden van dezelfde tekens vallen in zoveel charts binnen de familie, geven geen familievloek aan. Het suggereert eerder een potentiële, creatieve familieaanleg die niet alleen politieke gewiekstheid, doorzettingsvermogen en leiderschap belooft, maar ook intense, emotionele banden binnen de familie. Van de andere kant kun je ook stellen dat het talent van de Kreeft-Steenbok as hevig werd misbruikt in elke generatie van de familie Kennedy. Wereldse ambitie slokte het persoonlijke geluk van individuele familieleden op en de tirannieke clanvorming stond geen bewegingsvrijheid buiten de familiekring toe, niet emotioneel, niet beroepsmatig, niet spiritueel. Dat mag worden vertaald als misbruik van verheven talenten. De Kreeft-Steenbok as op zijn best accentueert de normen en waarden van een liefhebbende familieband, als basis voor de opbouw van een rechtvaardige en stabiele samenleving. Als ik een fantasierijke oude Griek was geweest, had ik door dit verhaal aan de godin Hera gedacht. Zij was beschermvrouwe van familie en sociale betrekkingen en raakte buiten zinnen omdat haar gaven gul werden uitgedeeld, maar vervolgens onverantwoordelijk toegepast.

Conclusie

De familievloek is uiteindelijk een omgekeerde familiezegen. Dat is mijn conclusie na lang, hard nadenken over hoe de Grieken het zouden hebben gezien. Ik ben ervan overtuigd dat zij veel meer wisten over dit ontvouwen van patronen gedurende vele generaties, dan menige huidige psychologieopleiding. Psychoanalyse en analytische psychologie hebben natuurlijk altijd het onbewuste en de aanhoudende invloed van familiegeheimen erkend. Familietherapie constateert de in meerdere generaties terugkerende, kritieke gebeurtenissen op specifieke data en leeftijden. De analytische familietherapeut weet ook dat de zo'n "patiënt", net als bijvoorbeeld Orestes, de ontvanger en de vertegenwoordiger is en niet het brein, want het conflict is veel ouder dan het individu. Vanuit een negatief perspectief lijkt de familievloek een noodlot dat wordt opgelegd aan onschuldige nakomelingen. Maar onze eigen bescheiden familievloekjes, hoe opvallend of subtiel dan ook, kunnen we ook zien als kansen in plaats van een toekomstige herhaling van ellende uit het verleden. Het biedt de mogelijkheid om eigenschappen die eens een godsgeschenk waren, en in de loop der tijd ontaardden door arrogantie, blunders, valsheid of zogenaamde onwetendheid, weer om te zetten in het goede. Wanneer we door invloeden uit het verleden onze toekomst dwangmatig vormgeven lossen we niets op. Het is zinloos om lijdzaam ellende af te wachten, of te geloven dat wij de uitzondering zijn op de regel. Elk individu met een krachtige Pluto of sterke bezetting in waterhuizen heeft in aanleg enorm veel energie en inzicht door een instinctieve koppeling met het verleden en de innerlijke roerselen. Maar niets komt zomaar aangewaaid. Zo iemand moet het lef hebben om heel bewust afstand te nemen van de familiestructuren en zich te profileren als individu; eenzaam, uniek en afgestemd op de behoeften van de eigen ziel. Zich lekker gemakkelijk met oogkleppen verschuilen achter de familie of welke groep dan ook, is geen intelligente optie voor iemand met zo'n aanleg in de geboortehoroscoop. Er is geen ruimte voor naïviteit of arrogantie wanneer de chart aangeeft dat de familiegeest rondwaart. In dat geval moet diegene zo zorgvuldig en intensief mogelijk het verleden bestuderen. Zij zijn als het ware een uitweg voor de ongebruikte talenten van de familiepsyche. Een instrument voor alle energie die werd ontkend of misbruikt, maar die zich nu in nieuwe, creatieve vormen zou kunnen uiten.

© Liz Greene, Apollon / Astrodienst AG

Nederlandse vertaling; 2006 TEXT-PROJECT, Margriet de Graaf